Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) Teknik Akademi serisinde BTÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Nuray Mustafaoğlu “Doğumdan Yetişkinliğe Duygu Düzenleme” başlıklı webinarda çocukluk ve ergenlik dönemi gelişim basamakları çerçevesinde duygu düzenleme becerilerinin gelişimi hakkında bilgiler aktardı.

Günlük yaşamda bireylerin pek çok duyguyu bir arada yaşadığını dile getiren Mustafaoğlu, “Bedende ve zihinde oluşan değişimlerin ve onlarla davranışların birleşimi duygularımızı oluşturur. Bunları temel ve öz bilinç duyguları olarak ikiye ayırırsak, temel duygular daha yaşamsal işlevlere sahipken öz bilinç duyguların odağında sosyal etkileşim olduğunu söyleyebiliriz. Güven, utanç, mahcubiyet, kaygı, kıskançlık, kibir gibi bilişsel olarak daha karmaşık olan bu öz bilinç duyguları gelişimin daha ileri dönemlerinde sosyal etkileşimin arttığı dönemlerde ortaya çıkar ve yaşam boyu gelişip dönüşmeye devam eder. Bireylerin doğumdan itibaren birçok durumda uyumlu işlevsel tepkiler verebilmesi için duygusal işlevselliğin olması gerekiyor. İşte bu uyumlu işlevsel tepkiler duygusal yeterlilik dediğimiz kavramı karşımıza çıkarıyor. Duygusal yeterlilik kendinin ve diğerlerinin farkında olma, duyguların anlaşılması, empati, duygusal düzenleme ve duygusal sosyalleşme gibi süreçleri kapsıyor. İçsel tepkiler ve dışsal koşullarımızı düzenleme becerimiz zamanla hem fiziksel hem de çevresel gelişim ve tecrübelerle gelişir.” şeklinde konuştu.

Duyguların bağlama göre farklılık gösterdiğini belirten Mustafaoğlu, “Duygu farkındalığımız yani kendi duygularımızı ayrıştırabilmemiz ve başkalarının ne hissettiğinin farkında olmamız ancak deneyimle, duyguların öğrenilmesi, yatıştırılması gibi süreçleri bize yansıtan çevresel etkenlerle oluşur.” dedi.

Duygu düzenlemenin olumsuz bir duyguyu bastırma gibi algılandığında dikkat çeken Mustafaoğlu, “Bireyin amaçlarına ulaşabilmesinde içsel ve dışsal işlevler, duygusal tepkileri gözlemleme, değerlendirme ve düzenlemesi duygusal düzenlemedir. Çok haksızlığa uğranan bir durumda bireyin tepkisiz kalmak yerine olumsuz duyguyu artırarak öfkelenmesi ya da olumlu haber alındığında mevcut ortama uygun olarak hislerin düzenlenmesi içsel süreçlerin yani beynin frontal lobunun gelişimiyle mümkün. Buna ilave olarak çocuğa temel bakım verenlerin çocuğa duygu bilgisi aktarması, duygu farkındalığını öğretmesi ve duygularını düzenlemesine yardımcı olması bu sürecin bir parçası. Örneğin iki yaşında oyuncağı kırılan çocuk ağlar ama hangi duyguyu yaşadığının farkında değildir. Bu durumda yanındaki temel bakım verenin ona, oyuncağın kırıldığı için üzüldün mü? Kısmı ona duyguyu tanıtan, bunu halledebiliriz tamir etmeyi deneyelim mi? de bu duyguyla baş etmeyi ona öğreten kısmı. Ya da üzüldüğü haliyle kalmasını ve bunu kabul etmesini öğretmek de bir yöntem olabilir.” diye konuştu.

Sağlıklı bir yaşam için duygu düzenlemeye ihtiyacımız olduğunu vurgulayan Mustafaoğlu, “Yaşadığımız durumlardan haz almak, hayata dair amaçlarımıza ulaşmak, çevremizle olumlu sosyal davranışlar geliştirmek, bizi strese sokacak fiziksel veya zihinsel sağlığımızı tehlikeye sokacak durumlardan kendimizi korumak için duygularımızı düzenlemeye ihtiyacımız var. Duygularımızı düzenlemek iyi insan olmamızı, iyi ilişkiler kurmamızı ve dolayısıyla iyi bir yargı almamızı sağlar.” dedi.

Duygu düzenleme metotlarından söz eden Mustafaoğlu, “Duygusal anlamda sizi rahatsız eden ya da iyi hissettirmeyen durumlarla ilgili durum değiştirme yöntemi uygulanabilir. Rahatsızlık veren unsur her neyse onu değiştirmek ya da ortadan kaldırmak gibi. Diğer bir yöntem olan dikkat yönlendirme ile de belirli bir durumdan duyguları etkilemek için dikkati yönlendirme yoluyla mevcut durumu ortadan kaldırmayan ama dikkati başka alana yönelten bu metot özellikle çocukların zorlu durumların üstesinden gelebilmek için en çok kullandığı duygu sosyalleştirme metotlarından biri. Yine kişinin bir durumu nasıl algıladığını değiştirmesi ve o durum hakkında nasıl düşündüğünü ya da o durumunun gerektirdikleri ile başa çıkmak için kişinin kendi kapasitesi ile ne düşündüğünü değiştirmesi de duygu düzenlemede bir değişim süreci olabilir.” şeklinde konuştu.