Bursa Teknik Üniversitesinde Doğu Türkistan Paneli düzenlendi. Sembol isim İsa Yusuf Alptekin, vefatının 96’ncı yıldönümünde anılırken, Doğu Türkistan davasının tarihi ve günümüzdeki durumu ele alındı. Panelde, Uygur müzikleri dinletisi de sunuldu.
Mimar Sinan Yerleşkesi Turkuaz Salon’da düzenlenen Doğu Türkistan Paneli ve Uygur müzikleri dinletisine; BTÜ Rektörü Prof. Dr. Naci Çağlar, Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Sinan Uyanık ve Prof. Dr. Barış Tamer Tonguç, Genel Sekreter Selim Uzun, akademik ve idari personel ile öğrenciler katıldı. Panel, Bursa Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdem Özdemir ve Rahima Mahmut’un verdiği Uygur müzikleri dinletisi ile başladı. Panelin moderatörlüğünü Prof. Dr. Erdem Özdemir üstlenirken, Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erkin Emet ve Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alimcan İnayet konuşmacı olarak yer aldı. “Doğu Türkistan Davasının Sembol İsmi; İsa Yusuf Alptekin’in Vefatının Yıl Dönümünde İlhak, Sömürü ve Asimilasyon Bağlamında Türk Yurdu Doğu Türkistan Paneli”nde, Alimcan İnayet, İsa Yusuf Alptekin’den ve mücadele hayatından bahsetti.
“Efsanevi Lider İsa Yusuf Alptekin”
İsa Yusuf Alptekin’in Doğu Türkistan davasının efsanevi lideri olduğunu söyleyen Prof. Dr. İnayet, “İsa Yusuf Alptekin, işgal edilmiş Doğu Türkistan’da yetişmiş bir şahsiyettir. 1936 yılında milliyetçi Çin parlamentosunda Doğu Türkistan milletvekili olarak görev yapan İsa Yusuf Alptekin, arkadaşlarıyla beraber parlamentoda çok çetin mücadele vermişlerdir. Esas gaye Doğu Türkistan adının, Türk kimliği ve Türk kültürünün tanınarak yasal güvence altına alınması olmuştur. Alptekin’in Doğu Türkistan’da yaşayan halkın adının “Türk” adıyla anılması, Şincan isminin “Doğu Türkistan” olarak anılması gibi meclise sunduğu talepler Çin yönetimi tarafından reddedilmiştir. Çünkü Çin Cumhuriyeti’nin kurucusu Dr. Sun Yatsin, etnik Çinlilere dayalı bir ulus devlet inşa etme projesini ortaya koymuş, bu projenin gereği olarak Çin sınırları içerisinde yaşayan azınlıklarının asimilasyon edilmesini öngörmüştür” dedi.
“Hayatını Doğu Türkistan’ın Özgürlüğüne Adadı”
İsa Bey’in büyük bir Türk milliyetçisi olduğunu anlatan İsa Yusuf Alptekin, “Bunu sadece onun politik mücadelesinde değil, kültürel faaliyetlerinde de görmek mümkündür. İsa Bey Batı Türkistan’dayken Türkiye, İdil-Ural, Kırım, Azerbaycan ve Taşkent’te basılmış binlerce kitap toplamıştır. 1939 yılında Türkiye’ye geldiğinde, Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu ve Maarif Bakanlığından on sandık kitap toplamış ve bu kitaplarla Yusuf Has Hacip kütüphanesini kurmuştur. Ayrıca Altay adında bir dergi ve Erk adında bir gazete çıkarmıştır. Buradaki yazılarında İsa Bey ortak Türk dili yaratmak için büyük çaba harcamıştır. Mütevazi ve demokratik bir kişiliğe sahip olan İsa Bey, bir çok ülkeye gitmiş, Doğu Türkistan davasını anlatmıştır. İsa Yusuf Alptekin tüm hayatını Türklük için, Doğu Türkistan’ın özgürlüğü için feda etmiş bir şahsiyettir” diye konuştu.
İlk Doğu Türkistan Teşkilatları….
Doğu Türkistan Diasporasından bahseden Prof. Dr. Erkin Emet ise “Bazı tarihî kaynaklarda, Doğu Türkistan diasporasının 1930’lu yıllardan itibaren oluşmaya başladığı görülür. 1933 yılında Kaşgar’da kurulan Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti, yenilgiye uğradıktan sonra Uygurların bu dönemdeki millî bağımsızlık hareketinin liderlerinden Mehmet Emin Buğra, Mahmut Muhiti önderliğindeki bir grup Uygur, aynı dönemdeki oldukça karışık olan uluslararası durumlar ve zorluklar altında Hindistan, Keşmir, Suudi Arabistan, Japonya, Afganistan ve Türkiye’de diasporadaki millî mücadelenin ilk organizasyonunu meydana getirir. Böylece Japonya ve Keşmir’de etkisi oldukça güçlü olan Doğu Türkistan teşkilatları kurulur” ifadelerini kullandı.
Diasporadaki İlk Kurultay Taif’te
1930’lu yıllarda diasporada başlayan bağımsızlık mücadelesinin en önemli liderlerinden biri Mehmet Emin Buğra olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Emet, “Millî mücadelenin ikinci döneminin en önemli isimleri İsa Yusuf Alptekin ile Mehmet Emin Buğra’dır. İsa Yusuf Alptekin, Çin Komünistlerinin Doğu Türkistan’ı işgal ettiği 1949 yılının sonlarında, Mehmet Emin Buğra ile birlikte çok sevdiği vatanından ayrılarak, diasporaya çıkar. 1954 yılında Türkiye’ye gelir ve yerleşir. İsa Yusuf Bey, 1960 yılında İstanbul’da Doğu Türkistan Göçmenler Derneğini, 1985 yılında, Doğu Türkistan Vakfını kurar. İsa Yusuf Bey, 17 Aralık 1995 yılında vefat edene kadar Doğu Türkistan davası yolunda soluksuz mücadele verir” dedi. Uygurların diasporadaki ilk kurultayının, 1-5 Eylül 1954 tarihlerinde Suudi Arabistan’ın Taif şehrinde yapıldığını ifade eden Emet, bunun Doğu Türkistan’ın kurumsallaşan, güçlü ilk siyasi teşkilatı olduğunu söyledi.
Milli Mücadele Uluslararası Platformda…
Doğu Türkistan’daki mücadelenin hukuksal boyutunu da anlatan Prof. Dr. Emet, sözlerine şunları ekledi: “Yurtdışında yaşayan Uygurlar kendi toplumsal, kültürel ve tarihî miraslarını korumakta etkin çabalar sürdürmektedirler. Birçok Uygur, işletme sahibi olmanın yanı sıra bilim, teknoloji, tıp, ekonomi ve hukuk gibi birçok farklı dalda nitelikler kazanmıştır. Diaspora Uygurlarının bulundukları toplumlardaki kuvvet ve görünürlükleri, bu Uygurların kurdukları örgüt ve derneklerde görülebilir. Bu örgütlerin vasıtasıyla memleketlerindeki ve Dünya çapındaki Uygurlarla ailevi ve sosyoekonomik ağları muhafaza edebilmektedirler. Diasporada başlattığı millî mücadelenin yakın tarihi incelendiğinde, millî mücadelenin yokluktan varlığa ulaştığını ve küçükten büyüyerek güçlendiğini uluslararası platforma taşındığını söylemek mümkündür.”
Program, Rektör Naci Çağlar'ın panelistlere teşekkür belgesi takdiminin ardından, fotoğraf çekimiyle son buldu.