Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) Sosyoloji bölümü Dr. Öğretim Üyesi Selda Adiloğlu, TRT Radyo 1’de Aysel Baynal Eltayeb’in hazırladığı “Özlemin Adı Vatan” programının konuğu oldu.
Son dönem iç ve dış göçlerin tartışıldığı ve alanında uzman göç araştırmacılarının konuk edildiği programın bu bölümünde Adiloğlu, Kuzey Makedonya’dan Türkiye’ye yaşanmış göçleri, tarihsel arka planı dahilinde gerekçe ve dönemleri itibariyle anlattı.
Balkan göçleri içerisinde Kuzey Makedonya’dan Türkiye’ye yaşanmış göçlerin göz ardı edildiğini, diğer Balkan ülkelerinden olduğu gibi bu ülkeden de Türk ve Müslüman topluluklarının yoğun olarak göç ettiğini aktaran Adiloğlu, diğer Balkan ülkeleriyle karşılaştırıldığında farklı etnik guruplara daha toleranslı ve ılımlı bir tavır sergileyen Kuzey Makedonya’nın Türk ve Müslüman topluluklara uyguladığı ekonomik ve siyasi baskıların ülkeden göçleri tetiklediğini ifade etti.
Balkanlarda yaşanan göçlerin ortak noktasının aynı motivasyona dayandığını belirten Adiloğlu, Kosova, Kuzey Makedonya, Bulgaristan, Yunanistan, Batı Trakya ve diğer bölgelerden göçlere sebep olan temel unsurların savaş, katliam, yağma, tecavüz, baskı, sürgün ve zorla asimilasyon gibi korkular olduğunu aktardı. Kuzey Makedonya’dan Türkiye’ye yaşanan göçlerin dört farklı dönemde gerçekleştiğini ve ilkinin 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi döneminde gerçekleştiğini aktaran Adiloğlu, o dönemde Makedonya’da 350 binden fazla Türk’ün katledildiğini, sağ kalanların ise kılıç artığı olarak değerlendirildiğini böylesi bir ortamdan da insanların kitleler halinde göç ederek Anadolu’ya sığındığını anlattı.
Adiloğlu, “1930’lu yıllara kadar Makedonya topraklarının %60’ı Türklerin elindeydi. Fakat 1931 yılında çıkarılan kanunlar vasıtasıyla 100 dönümden fazla toprağı olan Türklerin toprakları elinden alınmaya başlandı. Bu durumun etkileri bugün de etkisini sürdürmektedir. Çünkü Balkanlardaki Türklerin büyük bir çoğunluğu kırsal alanlarda yaşamaktadır. Ve kırsal alanlarda yaşayan insanların da tek geçim kaynağı topraktır. Bugün Makedonya’nın doğu bölgelerinde yoğun tütün üretimi yapılmakta ve bu üretimden bölgedeki Türkler yıllık gelirlerini karşılamakta. Ellerinden alınan topraklar düşünüldüğünde ortada büyük bir kaybın olduğu açık” dedi.
2.Dünya Savaşı ve sonrasında etnik Türklere karşı uygulanan asimilasyon politikalarının Kuzey Makedonya’dan Türklerin göçlerine neden olduğunu ifade eden Adiloğlu, “1940’lı yıllar, Makedonya’nın Arnavutluk ile ilişkilerini iyileştirmek için bölgedeki etnik guruplar arasında ayrıma gitmesi yönüyle önemli. Arnavutlara geniş hak ve hürriyetler tanınmış ve sonuçta 1945 yılına gelindiğinde hem Makedonya devleti hem de ayrıcalıklı konumu ile Arnavutların baskısı bölgedeki Türklerin kimliklerini yaşamasını zorlaştırmıştır. Türk toplumunun maruz kaldığı bu yoğun baskılara karşı bölgede yaşayan Türklerin temel hak ve hürriyetlerini korumak amacıyla bölgede yaşayan Türk aydınları tarafından 1947 yılında Yücel Teşkilatı kuruldu. Ancak yaşanan birtakım propagandalarla Yücel Teşkilatı komünist düşmanı bir hareket olarak ilan edildi ve buna yönelik idamlar başladı. Yine bu durum da göç hareketlerinin başlamasına ve şekillenmesine neden oldu” ifadelerini kullandı.
1952-1967 yılları arasında Kuzey Makedonya’daki Türklerin komünistleştirilme, Arnavutlaştırılma ve Yugoslavlaştırılma baskılarıyla karşı karşıya kaldığını aktaran Adiloğlu, buna direnebilen Türklerin bölgede varlıklarını koruduğunu, baskılara dayanamayanların ise serbest göçmen kategorisinde Türkiye’ye göç ettiklerini dile getirdi.
Bölgeden Türkiye’ye göçen toplulukların geride bıraktıkları bölgelere ekolojik ve sosyal anlamda benzer özellikteki alanlara yerleştiğini belirten Adiloğlu, Kuzey Makedonya göçmenlerinin Marmara bölgesinde İstanbul, İzmir, Çanakkale, Sakarya, Kocaeli, Balıkesir, Manisa, Bursa; Trakya bölgesinde de Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli bölgesinde yoğunlaştıklarını aktardı.